Plebiscyt na Gōrnim Ślonsku 20 marzec 1921

Pytania a odpowiedzi

  • Q: Czamu powstała ta strona?
  • A: Naszo strona je pomyślano jako alternatywa do czorno-biołich interpretacji historii Gōrnygo Ślonska. W internecie je mocka map z wynikami plebiscytu, kiere nie pokazujom obiektywnie gōrnoślonsky rzeczywistości, ale som ideologicznie / nacjonalistycznie ukierunkowane. Je pora drog uzyskania tygo rodzaju ideologicznygo zakłomanio:
    1. Typ-1. Na nikierich mapach je kożdo miyjscowość przedstawiano jako punkt. Jak wiynkszość miyszkańcow oddała głosy za Polskom to tyn punkt je czerwoni, jak za Niymcami to je modri. Tako wizualizacja zwiyro dwa fałsze:
      Po piyrwsze, nie widać żodny różnicy miyndzy małom wsiom w kieri wiynkszość oddała swojy głosy za Polskom, a wiynkszom miyjscowościom w kieri wiynkszość była za Niymcami - oba punkty som jednako wielke. To prowadzi do tygo, że głosom z obu miyjscowości przipisuje sie różno waga. Te pora głosow z mały miyjscowości jednako sie przedstawio jak mocka głosow z wiynkszy miyjscowości.
      Po druge, je różnica miyndzy wsiom w powicie Głubczyce kaj 99% była za Niymcami, a np. wsiom w powiecie Raciborz kaj 51% była za Niymcami. Przi taki wizaulizacji te dwa punkty wyglondały by jednako. To je juzaś błyndne - tim razym głosy za Polskom som tłumione. Tukej brakuje stopni pośrednich kiere to co stłumione wyrażom.
    2. Typ-2. Je jyszczy inkszi rodzaj map, kiere nie pokazujom cały prowdy - przikład. Tukej juzaś używo sie yny dwóch farb, ale za to całi powiat je zaznaczoni jako "polski" abo "niymiecki". Błond tukej leżi w fakcie, że w tyn sposób traci sie gynstość zaludniynia. Jako przikład: w powiece Pszczyna je najwiynci pro-polskich głosow, i mimo to, że tyn powiat je relatywnie słabo zaludnioni, to na mapie przedstawio sie go jako wielko zielono powierzchnia. Jednocześnie - Katowice ze zdecydowanie wiynkszom gynstościom zaludniynia, przedstawio sie jako małi obszar.
    Idzie postawić pytanie - czi te rodzaje wizaulizacji som błyndne? - błyndne one nie som, je w pełni dozwolonim tak przedstawiać dane. Trza sie być jednak świadomim, że take wizualizacje znajdujom sie na pewnim poziomie abstracji. Problymym je to, że one som za abstrakcyjne, a tim samim nie demokratyczne, nie odziwerciedlajom prawdziwy sytuacji na Gornim Ślonsku, i służom ideeologiczni narracji w ramach kiery Poloki i Niymcy som wiecznymi wrogami. Naszim celym było znejść środki coby prziść bliżi prowdy. Skuli tygo na naszi stronie som kołka (miyjscowości) w rożnich wielkościach i farbach. Tim samim mogom zostać wizualnie dokładni przedstawione różne wielkości miyjscowości i miyszane oddania głosow. Tim sposobym chcymy zachyncić odwiedzajoncich do refleksji.
  • Q: Skond som analizŏwane dane?
  • A: Je pora źródeł z kierich analizŏwane dane pochodzom:
    1. Wyniki Plebiscytu na Gōrnim Ślonsku z 20 marca 1921 - Nie było ajnfach znejść dokładno lista wynikŏw plebiscytu. Jedyne źrodło kiere w interecie udało nom sie znejść, to pora stron dostympnich pod poniższim adresym: Wyniki z Rybnika. Pod tim adresym som dalsze linki do inkszich krajzŏw.
    2. Wyniki spisu ludności na Gōrnim Ślonsku z 1910 roku
    3. Geograficzne koordinaty miyjscowości - zostały ustalone manualnie przi pomocy OpenStreetMap
    4. Prziporzondkowanie miyjscowości do diecyzji i państw po podziale - zostało przeprowadzone przi pomocy Wikipedii
  • Q: Czamu analizŏwane dane nie pasujom gynau od oficjalnich wynikŏw plebiscytu? Brakuje 201 głosŏw - 106 za Polskom i 95 za Niymcami.
  • A: Je tak skuli tygo, że ni przi wszyskich miyjscowościach były podane liczby w wynikach. Sam lista takich miyjscowości:
    Polsko nazwa Niymiecko nazwa Rodzaj miyj. Krajs Miyszkańcy Ni-miyszkańcy Ni-rodowici-miyszkańcy Głosy za PL Głosy za DE Nieważne
    Kamień Kamin Majontek Beuthen 0 0 0 0 0 0
    s. Charlottengrube Ober Rydultau Gmina Rybnik
    Kepczowice Kempczowitz Majontek Tarnowitz 0 0 0 0 0 0
    Rybna Rybna Majontek Tarnowitz 0 0 0 0 0 0
  • Q: Czamu teryn plebiscytu nie pokrywo sie z granicami Gōrnygo Ślonska?
  • A: Teryn na kierim mioł sie odbyć plebiscyt zostoł określoni w traktacie wersalskim przez państwa kiere wygrały Piyrwszo Wojna Światowo.
    1. Ziymia hulczyńsko została w 1920 roku zaanektowano przez Czechosłowacja, i tim samim nie wziyna udziału w plebiscycie.
    2. Krajzy: Nysa, Niemodlin, Grodkōw i zachodnio czynść krajzu Prudnik były zamiyszkane prawie wyłoncznie przez ludność niymieckojynzyczno, skuli tygo były wykluczone z plebiscytu.
    3. Dodatkowo pora dolnoślonskich wsi w krajzie Namysłōw, zamiyszkanich czynściowo przez ludność słowiańskojynzyczno, wziyno udział w plebiscycie.
  • Q: Kto mogł wzionść udział w plebiscycie? Czamu przi kożdi miyjscowości som trzi grupy miyszkańcow: miyszkańcy, ni-miyszkańcy i ni-rodowici-miyszkańcy?
  • A: W ogolności osoby kiere do 01.01.1921 roku skończyły 20 lot, chopy i kobity, mogły brać udział. Dodatkowo państwa aliancke zadecydowały 28 lutygo 1921 roku, że w plebiscycie mogom wzionść udział poniższe trzi grupy:
    1. Miyszkańcy: osoby kiere na terynie plebiscytu sie urodziyły i miyszkały.
    2. Ni-miyszkańcy: "emigranty", osoby kiere na terynie plebiscytu sie urodziyły ale tam nie miyszkały.
    3. Ni-rodowici-miyszkańcy: osoby kiere na terynie plebiscytu sie nie urodziyły, ale przed 01.01.1904 rokym tam miyszkały. Abo ewyntualnie po tim terminie przez urzyndnikōw zostały wydalone z kraju.
    Skond sie wzion termin 01.01.1904? - 10.08.1904 zaczło obowionzywać pruske prawo osadnicze - kiere możliwość osiedlynia sie na Gōrnim Ślonsku uzależniało od zgody urzyndniczy. Alianty rozumiały to prawo jako środek do uniemożliwiynia dalszygo osadnictwa polskygo na Gōrnim Ślonsku. Poprzez wprowadzenie tygo terminu, w plebiscycie nie wziyno udziału około 50.000 do 100.000 Niymców kierzi po 1904 roku zamiyszkali na Gōrnim Ślonsku. Wziyny za to udział Poloki, kiere nie urodziyły sie na Gōrnim Ślonsku, ale do 1904 roku tam miyszkały.
  • Q: Czamu w plebiscycie mogły wzionść udział "emigranty" (ni-miyszkańcy - wejżi poprzedni punkt)?
  • A: Już na poczontku pokojowich ustalyń w ramach traktatku wersalskygo chciała Polska, żeby nie yny aktualni miyszkańcy danygo regionu wziyni udział w plebiscytach na wschodzie Niymiec, ale tyż osoby kiere sie tam urodziyły, a potym wyjechały. Szczególnie mocno Kofrantymu na tim załeżało. Generał Le Rond w 1919 twierdziył, że urodzynie je wystarczajoncim kriterium żeby wzionść udział w plebiscycie. Zakłodano, że dziynki udziałowi ty grupy osob rezultat plebiscytu bydzie bardzi korzystni do Polski. Po plebiscycie w Prusach (11.07.1920) okozało sie, że wiynkszość "emigrantŏw" głosowała za Niymcami. W obliczu tygo faktu Polsko zmiyniyła swoje stanowisko i była przeciw udziałowi "emigrantŏw" w gŏrnoślonskim plebiscycie.
  • Q: Czamu majom kŏłka (miyjscowości) na mapie roztōmajte wielkości?
  • A: Wielkość kŏłka kiere przedstawio np. miyjscowość, je wprost proporcjonalno do ilości uprawnionich do głosowanio w ti miyjscowości. Na ta ilość skłodo sie suma miyszkańcŏw, ni-miyszkańcŏw i ni-rodowitich-miyszkańcŏw. Im wiynkszo je ta suma, tim wiynksze je kŏłko kiere reprezyntuje dano miyjscowość. Promiyń kŏłka je liczoni podle poniższy formuły: Promiyń = sqrt(Uprawniyni do głosowanio / 3.1415926535) * 18. 18 zostało wybrane jako faktor, coby kŏłka mogły jak najlepszi być przedstawione (za małe kŏłka byłyby słabo widoczny, za wielky wlazowały by na sia). Przikład:
    1. W gminie Cisek suma uprawnionich do głosowanio wynosi 779. Podle powyższy formuły je ta miyjscowość przedstawiono jako kŏłko o promiyniu 283.44 jednostek.
    2. W majontku Bierawa suma uprawnionich do głosowanio wynosi 91. Podle powyższy formuły je ta miyjscowość przedstawiono jako kŏłko o promiyniu 96.87 jednostek.
    Skuli tygo że suma uprawnionich do głosowanio w Cisku je 8.56 razy wyższo niż w Bierawie, to powierzchnia kŏłka gminy Cisek je tyż 8.56 razy wiynkszo.
  • Q: Czamu majom kŏłka (miyjscowości) na mapie roztōmajte kolory?
  • A: Kolor danygo kŏłka odpowiado prziporzondkowaniu miyjscowości w ramach wybrany klasyfikacjy. Jak np. wybrano została klasyfikacja "Głosy za Polskom" (jak w gornim przikładzie), to kolory zostanom zastosowane podle nastympujoncich reguł:
    1. Cisek zostanie zaznaczoni na czerwono, bo w ti gminie 85.26% ŏsob głosowało za Polskom. Ta liczba leżi miyndzy 80% a 89.99%, co odpowiado kolorowi czyrwonymu.
    2. Bierawa zostanie zaznaczono na modro, bo w tim majontku 10.11% ŏsob głosowało za Polskom. Ta liczba leżi miyndzy 10% a 19.99%, co odpowiado kolorowi modrymu.